Bureau Clara Wichmann, Women on Waves en een grote groep huisartsen voelen zich door een recente uitspraak van het Gerechtshof Den Haag (12 februari jl.) gesteund in hun standpunt dat huisartsen en apothekers de overtijdpil mogen voorschrijven.

Bureau Clara Wichmann en Women on Waves voeren al jarenlang een discussie met de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) over de vraag of huisartsen en apothekers de overtijdpil mogen voorschrijven. De achtergrond van die discussie is dat in de Wet afbreking zwangerschap (Waz) staat dat een behandeling die is gericht op het afbreken van een zwangerschap alleen mag worden verricht door artsen in ziekenhuizen of klinieken die daarvoor een speciale vergunning hebben. Huisartsen in lokale huisartsenpraktijken hebben die vergunning niet. Een overtijdbehandeling valt niet onder de Waz, dat heeft de hoogste rechter in Nederland (de Hoge Raad) al eens bepaald. Het wetboek van Strafrecht (strafwet) bepaalt dat iemand die een behandeling geeft waardoor een zwangerschap kan worden afgebroken, een strafbaar feit pleegt, tenzij die behandeling wordt uitgevoerd in een ziekenhuis of kliniek die een vergunning onder de Waz heeft.

Overtijdbehandeling
Volgens Bureau Clara Wichmann en Women on Waves kan het uitvoeren van een overtijdbehandeling door een huisarts niet strafbaar zijn, nu een dergelijke behandeling ook niet onder de Waz valt. Als er een overtijdbehandeling wordt uitgevoerd, dan bestaat er nog helemaal geen zwangerschap in juridische zin, en kan er dus ook geen sprake zijn van het afbreken van een zwangerschap in de zin van de strafwet. Als dat anders was geweest, dan had de wetgever er ook niet voor gekozen de overtijdbehandeling buiten de Waz te laten. De IGJ heeft in haar uitlatingen onduidelijkheid laten bestaan over de vraag of een overtijdbehandeling door huisartsen onder de strafwet valt. Een kwalijke zaak, zo vinden Bureau Clara Wichmann en Women on Waves. Zij hebben dan ook een rechtszaak aangespannen tegen de IGJ.

Niet onder Waz
Het Hof Den Haag komt tot de conclusie dat de reikwijdte van de strafwet niet duidelijk is, onder meer doordat het begrip ‘zwangerschap’ niet is gedefinieerd. Op basis hiervan concluderen de organisaties dat huisartsen en apothekers de overtijdpil kunnen voorschrijven. Nederland is immers een rechtsstaat, en het legaliteitsbeginsel is een essentieel onderdeel van een rechtsstaat. Dat beginsel houdt in dat iets niet strafbaar is als er geen voorafgaande strafbepaling is waaruit duidelijk volgt dat iets strafbaar is. Nu niet duidelijk is of een overtijdbehandeling door een huisarts onder de strafwet kan vallen, kan het op grond van het legaliteitsbeginsel niet zo zijn dat een huisarts strafbaar handelt met het uitvoeren van een overtijdbehandeling. Het OM vindt dat klaarblijkelijk ook; er zijn sinds 1984 geen (huis)artsen meer vervolgd voor het uitvoeren van een overtijdbehandeling zonder dat zij over een vergunning beschikten. Daar heeft het Hof Den Haag ook fijntjes op gewezen. Daar komt nog eens bij dat het Hof Den Haag nog eens herhaalt dat de wetgever een overtijdbehandeling uitdrukkelijk niet heeft beschouwd als een behandeling die is gericht op het afbreken van een zwangerschap in de zin van de Waz. Als een overtijdbehandeling niet valt onder de Waz, dan is het ook niet logisch dat een overtijdbehandeling die wordt uitgevoerd door een huisarts strafbaar is op grond van de strafwet, zo heeft het Hof Den Haag met zo veel woorden gezegd.

Hoewel het Hof de uitlatingen van de IGJ niet onrechtmatig vindt (omdat de strafwet onduidelijk is en de IGJ terughoudend is geweest), geeft het de IGJ wel een tik op de vingers. Het is volgens het Hof niet aan de IGJ om eenzijdig te bepalen of een handeling strafrechtelijk kan worden vervolgd; dat is primair aan de wetgever en het OM, en daartoe is de IGJ niet bevoegd.

Anniek de Ruijter, directeur Bureau Clara Wichmann:

We zijn ontzettend blij dat we met deze uitspraak de huisartsen en apothekers een steuntje in de rug kunnen geven en een einde hebben kunnen maken aan de angst en onduidelijkheid de door de IGJ met hun uitlatingen is gecreëerd. Zolang er geen specifiek artikel is in de wet dat de overtijdpil strafbaar maakt, is er geen beletsel om volgens de regelen van de kunst de pil voor te schrijven aan vrouwen die overtijd zijn. De comfort moet nu aan de huisartsen geboden worden door de beroepsverenigingen, zij hebben de lead in het creëren van goede richtlijnen en voorschriften voor het gebruik van de overtijdpil.

Rebecca Gomperts, Women on Waves:

De huisartsen hebben reeds een leidraad. Bij ons kan iedereen sowieso de overtijdpil halen. We hebben  jarenlange ervaring met het voorschrijven van de overtijdpil aan vrouwen die hier geen toegang toe hebben.”

Gunilla Kleiverda, gynaecoloog en bestuurslid Women on Waves:

Het is nu aan de beroepsgroepen om ervoor te zorgen dat de verstrekking van de overtijdpil goed wordt geïmplementeerd. Huisartsen in Ierland en Frankrijk doen dit reeds. Het Isle of Man, dat recent abortus legaliseerde, verstrekt de overtijdpil ook via apotheken..”

 

 

 

Deel dit artikel: